મારા ઠોઠ વિદ્યાર્થીઓ-પ

ઈ તમને ખબર ન પડે

(મારા ઠોઠ વિદ્યાર્થીઓ-પ)

એક વખત રસ્‍તામાં મારી ગાડી ખરાબ થઈ ગઈ. ચાલતાં-ચાલતાં અટકી ગઈ. ચાલુ કરવા ઘણી કોશિશ કરી, પણ સફળતા ન મળી. બધી બાબતમાં આપણું ન ચાલતું હોયને! એમ ગાડી પાસે પણ મારું કંઈ ન ચાલ્‍યું.

હવે જે ગાડી રોજ મને ખેંચી જતી, આજ એને ખેંચીને હું ચાલ્‍યો. આવી ટેવ ન હોય, એટલે થાક લાગવા માંડયો. થોડું ચાલ્‍યો, ત્‍યાં એક યુવાન મારી પાસે આવીને ઊભો રહી ગયો.

તે બોલ્‍યો, ‘‘શું થયું?''

મેં તેની સામે જોયું. પછી કહ્યું, ‘‘આ બંધ પડી ગઈ છે.''

તે કહે, ‘‘ચાલો મારી સાથે. તમારી ગાડી ચાલુ થઈ જશે.''

એમ કહીને મારી પાસેથી ગાડી લઈને તે દોરવા લાગ્‍યો. અજાણ્‍યો હતો, એટલે શંકા-કુશંકા થયા કરે. પણ એ સિવાય છૂટકો પણ નહોતો.

હું બોલ્‍યો, ‘‘ચોકને કરંટ મળતો નહિ હોય.''

તે કહે, ‘‘ઈ તમને ખબર ન પડે.''

મેં કહ્યું, ‘‘એન્‍જિનમાં કચરો આવી ગયો હશે.''

તે કહે, ‘‘ઈ તમને ખબર ન પડે.''

બે વખત આવું સાંભળીને મને ઝબકારો થયો. ત્‍યાં સુધીમાં એક ગેરેજ આવી ગયું. ત્‍યાં તરત ગાડી ખોલીને તે જોવા લાગ્‍યો. પણ મારાથી રહેવાયું નહિ. એટલે પૂછયું, ‘‘તારું નામ નવલ છે?''

તે હકારમાં ડોકું હલાવીને કામમાં પરોવાયેલો રહ્યો. મને બધું યાદ આવી ગયું. તેનું નામ નવલસિંહ મનુભા ઝાલા. આ નવલ નાનપણથી ભણવાને બદલે બીજા રસ્‍તે વધુ ઘ્‍યાન આપતો. કયારેક હું કોઈ પત્રકોનું કામ કરતો હોવ ત્‍યારે આવીને પૂછતો, ‘‘શું કરો છો?'' એટલે હું એને જવાબ આપતો, ‘‘ઈ તને ખબર ન પડે.'' નામ બદલી નાખ્‍યું છે, એટલે કહેવામાં વાંધો નથી, આ નવલનું મગજ એવું તો ચાલતું કે, શાળાની મહિલા શિક્ષકોની ગાડીની હવા કાઢી નાખે અને પછી એમ કહે કે, ‘‘ટીચર! તમારી ગાડીમાં પંચર છે. કરાવતો આવું!'' એટલે ટીચર પંચરના રૂપિયા આપે અને નવલ માત્ર હવા ભરાવીને લાવે. એક દિવસ મેં કહ્યું હતું, ‘‘નવલ! હું જાણું છું, ભણવું તારા માટે અઘરું છે. પણ તું બરાબર વાંચતા-લખતા શીખી જા અને તારામાં ગાડીના રીપેરીંગ બાબતની આવડત ખૂબ સારી છે. એટલે મોટો થઈને ગેરેજ કરીશ તો ખૂબ સારું ચાલશે.'' ત્‍યારે તો તેણે મારો હાથ પકડી લીધો અને કંઈ બોલ્‍યા વગર થોડીવાર ઊભો રહ્યો અને પછી જતો રહ્યો. હું હજી આવા વિચારમાં હતો, ત્‍યાં તો તેણે ગાડી ચાલુ કરી દીધી.

મેં કહ્યું, ‘‘વાહ, ભાઈ! તું તો બહુ મોટો કારીગર બની ગયો ને!''

તે કહે, ‘‘તેનું બીજ તમે વાવ્‍યું હતું.''

હું બોલ્‍યો, ‘‘તને મારી વાત યાદ હતી.''

તે બોલ્‍યો, ‘‘હા, બરાબર યાદ છે. તમારી વાતથી મને ઝનૂન આવી ગયું હતું. હાઈસ્‍કૂલમાં ભણવા તો ન ગયો, પણ ટયુશનમાં જઈને ગુજરાતી, અને અંગ્રેજી પણ, વાંચતાં-લખતાં શીખી લીધું. તમે શિક્ષણનું મહત્ત્વ સમજાવતા તે ધીમે-ધીમે મને સમજાયું. આજે ગમે તેવી ગાડી રીપેર કરી શકું છું. આઠ જગ્‍યાએ મારાં ગેરેજ છે. બધે કારીગરો રાખી દીધા છે. મારે તો મારી જરૂર પડે ત્‍યાં જ જવાનું રહે. બાકી જલ્‍સા છે, રામોલિયાસાહેબ!'' આટલું બોલીને તે મને પગે લાગ્‍યો અને બોલ્‍યો, ‘‘લ્‍યો, ત્‍યારે આ ગાડી રીપેરીંગ કરવાના ચાર્જરૂપે આશીર્વાદ આપો!''

મેં કહ્યું, ‘‘અરે, પાગલ! આશીર્વાદ કંઈ ચાર્જમાં ન અપાય! તારો ચાર્જ જે થતો હોય તે લઈ લેજે. શિક્ષકોના આશીર્વાદ તો સદાયે વિદ્યાર્થીઓ સાથે હોય જ, પછી તે હોશિયાર હોય, કે ઠોઠ!''

- ‘સાગર' રામોલિયા